Alleen een licht masochistische Engelse fan hoopte dat de Euro 2024-finale op strafschoppen beslist wordt. De koning zelf heeft Gareth Southgate immers gevraagd om het in 90 minuten te regelen.
Drie jaar geleden stonden we hier ook en verloren we op de loterij van de strafschoppen. Maar sinds die tijd heeft Engeland zijn training op dit gebied naar een hoger niveau getild. Volgens één expert beschikt het team nu over de beste voorbereiding op penalties in het wereldvoetbal, waardoor er weinig reden is tot vrees mocht het duel tegen Spanje toch in een shoot-out eindigen.
Ooit het grote zwakke punt
Sommige aspecten van Engeland’s spel, vooral aan het begin van het toernooi, kregen terecht kritiek. Maar hun beruchte achilleshiel op de penaltystip is beter dan ooit. Southgate denkt er al aan sinds hij in 2016 bondscoach werd. Direct richtte hij een 18 maanden durende taskforce op met als doel het doorbreken van Engeland’s verliesserie: zes nederlagen uit zeven strafschoppen.
Zijn werk had destijds al effect bij het wereldkampioenschap 2018, toen Engeland Colombia versloeg in de achtste finale. Maar de oude angsten keerden terug na de verloren finale tegen Italië op Euro 2020.
Geen loterij, maar voorbereiding
Southgate weet als geen ander dat penalties geen loterij zijn. Zijn record van drie gewonnen shoot-outs uit vier toont aan dat de intensieve voorbereiding daadwerkelijk verschil maakt. Professor Geir Jordet, psycholoog en voetbalexpert aan de Noorse School of Sport Sciences, noemt het “de meest robuuste set-up ter wereld” vanaf 12 yards.
Engeland liet dat perfect zien tegen Zwitserland: voor het eerst scoorde het team vijf van vijf strafschoppen in een shoot-out. Jordet: “Ze hebben geoefend, fouten gemaakt en die fouten gecorrigeerd. Met deze opzet, de kwaliteit van de penaltynemers en Pickford in doel, zou Engeland favoriet zijn in elke shoot-out van dit toernooi.”
Nieuwe aanpak bij penalties
Een opvallend element in Southgate’s methode is de teamgeest tijdens de shoot-out. Alleen de elf spelers die mogelijk een penalty nemen blijven bij een shoot-out bij elkaar; de rest van het team en staf worden weggestuurd. Elke nemer krijgt een ‘buddy’ toegewezen die hem na de strafschop begeleidt naar het team op de middenlijn. Zo wordt de druk niet op één speler gelegd, maar gezamenlijk gedragen.
Het idee is geïnspireerd door de beelden van Rashford en Sancho die in 2021 na een gemiste penalty alleen terugliepen naar het middenveld. Jordet benadrukt in zijn boek Pressure: Lessons from the psychology of the penalty shoot-out dat dit een groot verschil kan maken in samenhorigheid en mentale steun.
Pickford als tactisch wapen
Engeland had nog een extra troef: doelman Jordan Pickford begeleidt elke penaltynemer van de rand van het strafschopgebied naar de stip, wat psychologisch druk zet op de tegenstander. Een regel van de scheidsrechter voorkwam dit tegen Zwitserland, maar het idee toont Southgate’s aandacht voor de kleinste details.
Psychologisch voordeel door speeltijd
Southgate gaf spelers als Alexander-Arnold en Toney enkele minuten speeltijd voorafgaand aan de penalties, iets wat in 2021 met Rashford en Sancho misging. Jordet: “Toen kwamen ze zonder ritme het veld op, bijna alsof ze niet tot het team behoorden. Nu krijgen ze tijd om deel van het spel te zijn, wat de druk op hen verlaagt.”
Voorbereid op alles
Spanje heeft nu acht dagen om deze strategie te ontleden, maar Engeland heeft alles gedaan om zich optimaal voor te bereiden. Southgate en zijn staf hebben kleine maar cruciale details geoptimaliseerd: van buddy-systemen tot mentale voorbereiding en speeltijd.
Of het genoeg zal zijn? Dat zal pas blijken op het moment dat de bal op de stip ligt. Maar één ding is duidelijk: Engeland gaat deze penalty-situaties in met een plan dat tot in de puntjes is uitgewerkt.
